Dachówka ceramiczna - proekologiczny materiał dekarski
Ważnym elementem każdego budynku jest dach, odgrywający istotną rolę w wyglądzie zewnętrznym budynku.
Konstrukcja dachu powinna być nie tylko urozmaicona i przyjemna dla oka, ale wymagamy też, aby była szczelna i trwała, odporna na działania atmosferyczne.
Produkcja materiałów dekarskich
W dziedzinie materiałów pokryciowych powstało wiele nowych materiałów, stosunkowo tanich i w początkowym okresie użytkowania wyglądających dość zachęcająco. Nowatorzy często zapominają jednak, zarówno o ich trwałości, jak i o względach zdrowotnych i ekologicznych; w szczególności o wysokiej energochłonności produkcji tych materiałów, mierzonej wszak w rachunku ciągnionym, z uwzględnieniem energii zużywanej do wytwarzania wszystkich produktów wchodzących w skład danego materiału pokryciowego (np. energochłonność produkcji cementu).
Agresywna reklama nowych pokryć dachowych nie zawsze odpowiada faktycznym ich zaletom i nie podaje szeregu istotnych wad tych materiałów.
Natomiast, sprawdzone od setek lat walory techniczno-użytkowe posiada dachówka ceramiczna, która pozostaje nadal ekskluzywnym, coraz częściej stosowanym materiałem do krycia dachów. Jej zalety - obok walorów architektonicznych - to: ognioodporność, nienasiąkliwość i mrozoodporność oraz dobra trwałość i duża wytrzymałość, tudzież niewrażliwość na warunki atmosferyczne.
W Polsce produkcja dachówki ceramicznej w 1988 r. wyniosła 17,7 mln szt. Od 1989 r. produkcja zaczęła wzrastać i w 1996 r. wyniosła 60,6 mln szt. Jest to wzrost ponad trzykrotny, ale w porównaniu z takimi krajami jak Francja, Włochy i Niemcy - w produkcji dachówki na 1 mieszkańca jesteśmy daleko w tyle, bo wytwarzają one 15÷25 razy więcej niż my, a ilość dachów krytych dachówką stanowi w nich ponad 50% wszystkich pokryć dachowych.
Produkcja dachówki ceramicznej
Do produkcji dachówki ceramicznej są potrzebne specjalne, wysokoplastyczne surowce ilaste, a masa plastyczna składa się na ogół z kilku surowców ilastych oraz różnych komponentów.
Cały proces technologiczny - to jest przygotowanie masy i jej homogenizacja, ucinanie i suszenie półfabrykatów oraz wypalanie wyrobów - jest zautomatyzowany, dzięki czemu uzyskuje się dobrą jakość, i dużą wydajność.
Dachówki wytwarza się dwiema metodami:
- jako dachówkę ciągnioną, gdzie wytłaczane z prasy ślimakowej pasmo o różnym kształcie w zależności od założonego wylotnika - cięte jest na dachówki żądanej długości;
- jako dachówkę tłoczoną, produkowaną na prasie stemplowej, gdzie - w zależności od założonej formy - wytłacza się różne rodzaje dachówek.
Produkcja dachówki ciągnionej jest łatwiejsza, nie wymaga tak dużej dokładności; w związku z tym jest ona tańsza i powszechniej stosowana.
Dachówka tłoczona może mieć bardziej różnorodne kształty, dokładne - często podwójne a nawet potrójne - wyżłobienia, tworzące przy łączeniu sąsiednich dachówek odpowiednie "zamki", gwarantujące lepszą szczelność dachu.
Dachówki produkowane są w wielu kolorach naturalnych, wynikających z własności surowca ilastego, ale mogą być też wytwarzane z masy barwionej w czasie przerobu wstępnego, angobowane po suszeniu lub emaliowane po wypalaniu.
Obecnie obowiązuje Polska Norma PN-B-12020 : 1997 Pokrycia dachowe ceramiczne. Dachówki i gąsiory dachowe ? ustanowiona 21 maja 1997 r. w miejsce dawnej Polskiej Normy PN-75/B-12020.
Każda dachówka musi posiadać certyfikat wydany przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji, oddział w Gdańsku, w oparciu o sprawdzenie cech zewnętrznych i o badania cech fizycznych, wykonane przez uprawnioną jednostkę.
Polska Norma określa między innymi wymagania odnośnie takich cech zewnętrznych jak kształt, wymiary i barwa dachówek oraz wymagania odnośnie cech fizycznych, takich jak nasiąkliwość, masa, wytrzymałość na złamanie i odporność na działanie mrozu (50 cykli zamrażania i odmrażania).
Typy dachówek ciągnionych
Dachówki te są w Polsce i w wielu innych krajach najbardziej rozpowszechnione. Najważniejszymi przedstawicielami są dachówki karpiówki i dachówki zakładkowe. Wymiary i kształty różnią się w zależności od przyjętych norm i rodzaju budownictwa.
 Rys. 1. Dachówka karpiówka |  Rys. 2. Dachówka zakładkowa |
Stosuje się różne sposoby pokrycia dachu.
Dla dachówki karpiówki może to być układanie w "łuskę" lub w "koronkę", z reguły jest to krycie podwójne, gdzie na 1 m2 dachu potrzeba 44÷48 dachówek o masie 57÷62 kg.
Przy użyciu dachówki zakładkowej stosuje się krycie pojedyncze i wtedy na 1 m2 dachu potrzeba 16÷17 dachówek o masie 42÷46 kg.
 Rys. 3.a. Krycie dachu dacówką karpiówką - krycie w "łuskę" |  Rys. 3.b. Krycie dachu dachówką karpiówką - krycie w "koronkę" |
Przy kryciu dachówką karpiówką "w łuskę", na każdej łacie zawieszony jest jeden rząd dachówek. Stosowane jest ono na dachach o urozmaiconej konstrukcji, na dobudówkach, dachach stożkowych i wieżyczkach.
 Dachówka marsylka
Krycie dachówką zakładkową ciągnioną i dachówką tłoczoną stosuje się niemal wyłącznie na sucho, jest ono proste i szybkie w wykonaniu. Dachy te są szczelne i nadają się nawet na powierzchnie o małym nachyleniu.
Typy dachówek tłoczonych
Dachówka tłoczona jest bardziej wytrzymała. Polska Norma PN-B-12020 : 1997 przewiduje, że siła łamiąca dla dachówki tłoczonej Pmin powinna być nie mniejsza niż 1200 N, a dla dachówki karpiówki tylko - 500÷700 N.
Dachówka tłoczona jest na ogół trwalsza i bardziej odporna na działanie czynników atmosferycznych oraz na działanie wiatru.
Typowym przedstawicielem owej jest dachówka marsylka.
|  Krycie dachu dachówką marsylką |
Elementy uzupełniające do krycia dachów
Oprócz nich do właściwego pokrycia dachu potrzebne są różne elementy uzupełniające.
Do najważniejszych należą gąsiory dachowe, dachówki kalenicowe, przykrywające dwie schodzące się pod kątem powierzchnie dachu. Siła łamiąca dla gąsiorów powinna być nie mniejsza niż 1200 N, a dla gąsiorów o wysokości większej niż 120 mm nawet 1500 N.
 Gąsiory dachowe | | |
Poza gąsiorami niezbędne jest produkowanie różnych odmian dachówek: połówkowych (prawych i lewych) oraz krawędziowych (prawych i lewych), a także okapowych, kątowych i wielu innych.
 Dachówki wywietrznikowe | |
 Dachówki krawędziowe, prawa i lewa | |
Z reguły wytwarzane są też różne akcesoria dachowe. Akcesoria funkcjonalne są niezbędne dla prawidłowej pracy dachu. Są to elementy umożliwiające wykonanie otworów w dachu dla różnych celów oraz nabudowywanie na dachu elementów specjalnego przeznaczenia.
 Drabinka przeciwśniegowa |  Kładka dla kominiarza |
Należy tu wymienić miedzy innymi dachówki wietrznikowe różnych odmian oraz takie, do których mocuje się pomosty i stopnie kominiarskie, czy drabinki przeciwśniegowe, zabezpieczające przed gwałtownym osuwaniem się śniegu i inne wg deklaracji dostawcy.
 Kładka i stopnie kominiarskie
Ceramiczne akcesoria upiększające stosuje się najczęściej na gąsiorach dachowych kalenicowych. Mogą to być gąsiory z figurami geometrycznymi, zwierzętami, roślinami i innymi ozdobami.
Wykonywanie dachów
Konstrukcja dachu zależy od typu dachówki i kąta nachylenia dachu. Konieczna jest odpowiednia izolacja dachu i jego wentylacja oraz impregnowanie więźby dachowej, ponieważ następuje dyfuzja pary wodnej poprzez czerep dachówki oraz kondensacja pary zarówno na powierzchni dachówki, jak i na więźbie dachowej.
Wentyluje się przestrzeń pomiędzy dachówką i izolacją wilgotnościową oraz pomiędzy izolacją wilgotnościową, a warstwą ocieplającą.
 Schemat wentylacji dachu krytego dachówką. 1 - Gąsior; 2 - Dachówka wywietrznikowa; 3 - Dachówka podstawowa; 4 - Przestrzeń wentylowana pod dachówką; 5 - Izolacja wilgotnościowa; 6 - Przestrzeń wentylowana pod ociepleniem; 7 - Ocieplenie; 8 - Paroizolacja
 Wentylacja dachu jednospadowego |  Wentylacja dachu przyściennego |
Perspektywy rozwoju dachówki ceramicznej
Aktualnie na rynku krajowym liczy się pięciu producentów dachówki ceramicznej, choć jest jeszcze kilku innych, mniejszych.
Niezależnie od producentów krajowych importujemy dachówkę ceramiczną, głównie z Niemiec, ale także z Francji, Belgii, Danii, Czech i Słowacji, a sporadycznie i z innych krajów.
Importerzy posiadają certyfikaty na znak bezpieczeństwa wydane przez Polskie Centrum Badań i Certyfikacji, oddział w Gdańsku - w oparciu o Polską Normę PN-B-12020 : 1997; lub świadectwa dopuszczenia do stosowania w budownictwie, względnie aprobaty techniczne Instytutu Techniki Budowlanej stwierdzające, że dachówki mogą być dopuszczone do stosowania w budownictwie.
Związek Producentów Ceramiki Budowlanej i Silikatów w Polsce jest członkiem Europejskiej Federacji Producentów Cegieł i Dachówek - TBE, która organizuje między krajami członkowskimi regularną wymianę informacji i doświadczeń w zakresie produkcji, stosowania i marketingu. Pozwala to na lepsze dostosowywanie dachówki do standardów europejskich, aby polska dachówka ceramiczna była konkurencyjna na rynku w kraju i za granicą.
W oparciu o informacje i analizy TBE można stwierdzić, że produkcja i stosowanie dachówki ceramicznej w Polsce bedą rosnąć, w szczególności w związku z naszym przystąpieniem do Unii Europejskiej.
Duży wpływ na zwiększenie zapotrzebowania na dachówkę ceramiczną będzie miał rozwój budownictwa mieszkaniowego, przede wszystkim indywidualnego.
Nie bez znaczenia jest też zapotrzebowanie na dachówkę do renowacji istniejących budynków, w pierwszym rzędzie obiektów zabytkowych jak kościoły, zamki, dwory itp.
Kierunkiem przyszłościowym rozwoju dachówki ceramicznej jest zwiększanie automatyzacji procesu technologicznego, ale przy jednoczesnej poprawie wskaźników techniczno-ekonomicznych, zarówno w produkcji dachówki jak i w stosowaniu oraz eksploatacji jej w budownictwie.
W produkcji istotna jest mechanizacja wewnętrznego transportu technologicznego, obejmująca automatyczny odbiór wyformowanych półfabrykatów i transport ich do suszarni, transport wysuszonych półfabrykatów i automatyczne ustawianie ich na wózkach pieca tunelowego oraz także automatyczny rozładunek wózków z wypalonymi wyrobami i pakietyzacja gotowych wyrobów.
Drugim ważnym elementem jest optymalizacja pieców tunelowych, polegająca na obniżeniu zużycia energii i skróceniu czasu wypalania. Decydujący wpływ ma tutaj sposób ustawki dachówki na wózkach piecowych.
Najstarszy sposób to wypalanie dachówki w ustawce mieszanej z wyrobami ściennymi, kolejny to wypalanie dachówki w pakietach wiązanych drutem, a najnowsze metody to wypalanie w różnego rodzaju kasetach szamotowych. W tym przypadku na wózku mogą być układane jedna lub dwie warstwy dachówki (wypalanie szybkościowe w cyklu kilkugodzinnym w piecach rolkowych i w cyklu do 24 godzin w piecach tunelowych) lub więcej warstw - poziomo lub pionowo stojącej dachówki (wypalanie w cyklu kilkudziesięciogodzinnym).
Wypalanie w kasetach wymaga zużycia większej ilości energii (podgrzewanie kaset), a koszt kaset jest duży. Otrzymuje się jednak dachówkę lepszej jakości.
Wreszcie niezwykle ważną sprawą ze względu na oszczędność energii, jakość dachówki i wydajność linii technologicznej jest automatyzacja procesu suszenia i procesu wypalania.
Zautomatyzowane zakłady dachówczarskie - z uwagi na duże koszty automatyzacji - powinny posiadać zdolność produkcyjną nie mniejszą niż 10 mln szt./rok.
Zwiększać się będzie produkcja dachówki tłoczonej.
Jest ona efektywniejsza w budownictwie, ponieważ łatwiej się układa (mniej sztuk na 1 m2) i jest trwalsza, ma lepszą mrozoodporność i wytrzymałość.
Będą budowane zarówno zakłady o dużych zdolnościach produkcyjnych ale o małym asortymencie wyrobów, jak i zakłady mniejsze, przystosowane do produkcji wielu różnych typów wyrobów.
Niewykluczone, że dachówka ceramiczna stanie się w przyszłości dominującym materiałem do krycia dachów w Polsce.
Dr inż. Bohdan Pieńkowski
PPP "Cerprojekt-Cerkam" Sp. z o.o.
Warszawa
WARSTWY - DACHY i ŚCIANY numer 1/99
O dachówkach ceramicznych pisaliśmy na łamach Warstw:
Dachówka świąteczna 1/99;
Recykling dachówki 1/99;
Renesans karpiówki 1/99;
Akcesoria dachowe 1/99;
Elementy systemowe nowoczesnego dachu 1/99;
Pełnoceramiczny dach 1/99;
W ofercie nie tylko dachówka 1/99;
Dachówki na Wawel 1/99;
Od kształtu do koloru 2/99;
Nowy stary dach 3/99;
Większy format - mniejsze koszty 3/99;
Nowa estetyka w systemowym kryciu dachów stożkowych 3/99;
Karpiówka 3/99;
Dach walcowy 3/99;
Nowość z Włoch 3/99;
Dachówki w licznych odcieniach 3/99;
Z-15 3/99;
Dach ceramiczny po nowemu 4/99;
W kolorze cegły 4/99;
Historyczne modele dachówek w renowacji dachów 4/99;
Z szacunkiem dla przeszłości, z nowoczesną myślą dla jutra 4/99
|
